Hoek Logo
WATERPOST, Jaargang 5, nummer 1, maart 2013

Geneesmiddelen in oppervlaktewater

Alleen al in Nederland wordt jaarlijks 160 ton aan geneesmiddelen geloosd. Ze komen van ziekenhuizen, verzorgingsinstellingen, huishoudens en dieren via afvalwater (zuiveringsinstallaties) in het oppervlaktewater terecht. En dat is weer een bron voor ons drinkwater. De ecotoxicologische effecten van geneesmiddelen in het milieu worden vaak onderschat, maar ze zijn er wel. Bekend is de hormoonverstorende werking van ‘de pil’ op brasems.

pillenILOW (laboratoria van Waterschappen en Rijkswaterstaat), STOWA en Grontmij werken al enige tijd samen in een project dat moet leiden tot een bruikbare en vooral betaalbare analyse van relevante stoffen. In de projectgroep zijn de Waterschappen en Rijkswaterstaat actief vertegenwoordigd. Door een gefaseerde aanpak, beginnend bij literatuurstudie en bekende onderzoeksgegevens is men tot een selectie van ruim 60 stoffen gekomen. Bij die selectie is onder meer rekening gehouden met verschillende typen geneesmiddelen, verwijderingsrendementen van RWZI’s, milieurisico’s en laboratoriumgegevens (analysemethoden en onderzoeksresultaten). De variatie in stoffen was te groot om te kunnen volstaan met één analysemethode, waarna een verdere selectie heeft plaatsgevonden. Dat heeft geleid tot een lijst van 28 geneesmiddelen.

We zijn nu in de volgende fase, het testen en valideren van de ontwikkelde analysemethoden. Hierin participeert ook Stichting Waterproef. Via het Analytical Sciences Talent Programme van TI-Coast is Annette Verlaan (HBO-studente) aangetrokken, die haar eindscriptie eraan gaat wijden. Het onderzoek wordt uitgevoerd onder supervisie van Gerrit van der Honing, een van onze senior-medewerkers. Voor de analyses wordt gebruik gemaakt van LC-MS en de nieuwste aanwinst van Waterproef, de Time-Of-Flight-MS met directe injectie.

Na de testfase wordt een definitieve lijst geneesmiddelen opgesteld, met de daarbij behorende analysemethode. Hoewel, definitief is hierbij maar betrekkelijk. Een regelmatige update zal nodig zijn om de trends van de geneesmiddelenindustrie te kunnen volgen. Annette

Een fusie ligt in het verschiet!

Vrijdag 22 februari 2013 is de stuurgroep van de samenwerking tussen Het Waterlaboratorium en Stichting Waterproef bij elkaar geweest. Met de resultaten van onderzoeken door IPR-Normag en Deloitte als basis heeft de stuurgroep het principebesluit genomen, dat er voldoende gronden zijn om verder te gaan met het traject dat tot een fusie van HWL en Waterproef moet leiden.

waterproefwaterlaboratorium

 

 

 

 

Verdere stappen

De raden van commissarissen van Dunea en PWN, het gemeentebestuur van Amsterdam en de besturen van de hoogheemraadschappen Amstel, Gooi en Vecht en Hollands Noorderkwartier moeten ook nog instemmen met deze fusie. Voordat deze partijen om toestemming kan worden gevraagd, moet een aantal zaken verder worden onderzocht en uitgewerkt. Volgens een eerste inschatting kan een fusie (volledige integratie) binnen 3 jaar worden gerealiseerd. Wij houden u op de hoogte houden van de vorderingen.

 

 

Wij herinneren ons Rob Massee

Op donderdag 7 februari overleed Rob Massee.
Hij was één van de bouwmeesters van Stichting Waterproef.

Rond 1980 - nog tijdens zijn promotie onderzoek - kwam Rob Massee werken bij het laboratorium van het Hoogheemraadschap in Edam. Dat was toen nog een laboratorium waar op bescheiden schaal en met bescheiden middelen afvalwater, oppervlaktewater en waterbodems werden onderzocht. Onder zijn vaak onverzettelijke leiding groeide het laboratorium van het hoogheemraadschap uit tot één van de pijlers van Stichting Waterproef.Rob

Rob is nooit in dienst geweest van Waterproef. Wel heeft hij in het begin nog geadviseerd in financiële zaken. Het contact tussen Rob en het laboratorium is echter nooit verloren gegaan. Door zijn ziekte werden zijn bezoeken aan Edam wel steeds minder. Maar daar kwamen bezoeken van Waterproef medewerkers bij hem thuis voor in de plaats. Die bezoeken werden altijd zeer op prijs gesteld. Want hij bleef tot het einde toe zeer betrokken bij het wel en wee en de toekomst van ‘zijn’ laboratorium.

Wij herinneren ons een zeer bij het laboratorium in Edam betrokken mens. Hij heeft daar een sterke indruk achtergelaten. Wij gedenken een gedreven mens, met krachtige, soms onverzettelijke ideeën. We gedenken een oud-collega die - zonder omwegen, maar altijd met de beste bedoelingen - kon zeggen wat hij van iets of iemand vond. Duidelijk maar oprecht. Wij gedenken een vriend waar je het hardgrondig mee eens en oneens kon zijn, maar met wie je altijd weer eindigde met een gebietste sigaret.

Hij ruste in vrede.

 

 

 

Kunst in de natuur

Moderne kunst is niet altijd even gemakkelijk te doorgronden. Af en toe krijg je de indruk dat je iets wordt aangepraat. Dat gevoel neemt toe, naarmate de uitleg langer duurt. Toch kozen we voor Kunst in de natuur dit keer een abstracte afbeelding. Een rode vlek op een blauwgrijs gewolkte ondergrond. Je zou er van alles in kunnen zien, maar de werkelijkheid is simpel: Het is een watermijt, net één millimeter groot. Live gefotografeerd, terwijl hij rondtolde door het water van onze vijver. Kan in een modern interieur zo aan de muur! kunstindenatuur

WiFi@Waterproef

Bezoekers kunnen sinds begin dit jaar gebruik maken van onze wireless internetverbinding. Je hebt daarvoor wel een toegangscode nodig. Wil je bij ons inloggen? Vraag dan bij onze receptie om de actuele toegangscode!

Iets bijzonders gezien?

Ziet u langs of in het water bijzondere planten of dieren? Laat het ons weten! Stuur een of meer goede foto's, een beschrijving van de vondst en de vindplaats naar waterpost@waterproef.nl. Onze biologen zijn er blij mee. En wanneer het echt om iets speciaals gaat, laten zij het u per omgaande weten.

 

Afscheid Piet Nordmann

Ruim 45 dienstjaren, wie kan dat vandaag de dag nog zeggen?
Piet Nordmann in ieder geval wel!

Na een opleiding bij het Shell laboratorium begon Piet Nordmann in 1967 als analist/monsternemer op het - net uit de startblokken vertrokken - laboratorium van het Hoogheemraadschap van de Uitwaterende Sluizen in Kennemerland en West-Friesland. Samen met Rob Massee startte hij rond 1980 de metalenanalyse met behulp van AES op. In de loop der jaren groeide Piet (inmiddels opgeklommen tot rang van laboratoriumassistent), uit tot een erkend specialist op dat gebied.

Met Piet kun je goed samenwerken. Dat is altijd zo geweest, zowel zakelijk als privé. Zit je ergens mee, of heb je iets nodig? Als het maar enigszins kan, is zijn reactie: ‘Dat regelen we toch even’. Omgekeerd wordt het altijd erg op prijs gesteld als je ook hem eens een handje toesteekt. Al is het maar om een verkiezingsprogramma voor zijn politieke partij op te stellen, een scorebord voor zijn biljartvereniging te realiseren, of gewoon om even mee te denken.

Piet in 1970

Velen weten niet, dat Piet - indirect en ongewild - een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan de totstandkoming van het huidige laboratoriumpand in Edam. Na eerdere incidenten (waar hij overigens niets me te maken had) gaf een korte maar felle brand in ‘zijn’ metalen lab. bij het bestuur van het hoogheemraadschap de doorslag: Er moest een nieuw laboratorium komen, dat los stond van de overige gebouwen! Piet heeft deel uitgemaakt van de bouwcommissie voor het nieuwe laboratorium en meegedacht over de inrichting ervan.Piet in 2013

In 1996 kwamen er wat problemen met zijn gezondheid. Korter werken en ook ander werk was daardoor onvermijdelijk. Piet werd amanuensis, een nieuwe uitdaging, die eigenlijk ook na zijn afscheid niet op zal houden. Want, Piet blijft het gebouw aan de Dijkgraaf Poschlaan de komende jaren openen en sluiten. Al was het – zoals hij zelf zegt - alleen maar om wat structuur in het leven te houden en niet achter de geraniums te verdwijnen. Helemaal uit beeld is hij dus niet.

 

 

Automatisering in het laboratorium

Er worden tegenwoordig veel nieuwe technieken gebruikt, die het mogelijk maken dat analyses beter en sneller kunnen worden uitgevoerd. Daardoor kunnen onze klanten vaak eerder over de resultaten van het gevraagde onderzoek beschikken. Automatisering speelt daarbij een belangrijke rol.

Een kwestie van slim verbinden

Door gebruik te maken van Instrument Connect software in combinatie met een Laboratorium Informatie Management Systeem(LIMS) worden monstergegevens en analyseresultaten gemakkelijk, foutloos, veilig en snel van LIMS naar de meetapparatuur en weer terug naar het LIMS gestuurd. Instrument Connect is geïnstalleerd op de PC die het instrument bedient. Het Instrument Connect systeem helpt de analisten om hun taken snel en efficiënt uit te voeren.

Een klant vraagt een onderzoek aan. Het betreffende water-, slib- of grondmonster wordt – samen met de gevraagde analyses - in het LIMS ingevoerd. Door middel van Instrument Connect worden deze monsters vanuit het LIMS in het analyseapparaat ingelezen. Instrument Connect voegt ook automatisch de benodigde kalibratiestandaarden en controlemonsters toe. Automatisering kan niet zonder ICT-ers

Kwaliteit staat centraal

Een instrumentele analyse omvat meerdere stappen. Naast de analyse van het al dan niet voorbewerkte monster moeten verschillende metingen ter voorbereiding of ter controle worden uitgevoerd:
  • Interpolatie ten opzichte van de kalibratielijn
    Een kalibratielijn wordt gebruikt om de relatie te bepalen tussen de concentratie van een te bepalen stof en het meetsignaal. Een kalibratielijn wordt vastgesteld via een reeks metingen van standaardoplossingen met bekende concentraties van de te meten stoffen. Met kalibratielijnen kunnen concentraties van stoffen in een monster worden bepaald.
  • Blanco controle
    Dit is een monster (meestal gedemineraliseerd water) waarvan wordt aangenomen dat er geen te meten stoffen inzitten. Worden die toch gemeten, dan klopt er dus iets niet en dan worden analyses – als dat nog mogelijk is – opnieuw uitgevoerd.
  • Controle monsters
    Controlemonsters zijn monsters die overeenkomen met de te onderzoeken monsters, maar waaraan bekende hoeveelheden van de te onderzoeken stoffen zijn toegevoegd. De toegevoegde stoffen moeten bij de analyse binnen de gestelde eisen teruggevonden worden.
  • Controlestandaarden
    Controlestandaarden bevatten bekende concentraties van te onderzoeken stoffen. Zij worden na een vastgesteld aantal metingen als extra controle gemeten.

De mens bepaalt

Hoewel veel handelingen tegenwoordig geautomatiseerd zijn, blijft de mens uiteindelijk de bepalende factor. De analisten controleren voortdurend of de analyses van de monsters aan de hierboven gestelde kwaliteitseisen voldoen. Pas als dat het geval is, worden de resultaten van het onderzoek, gecombineerd met de monstergegevens, met Instrument Connect terug naar het LIMS gestuurd en vervolgens zo snel mogelijk op de door de klant gewenste manier gerapporteerd.

Polder Groot Mijdrecht en zijn brakwaterfauna

Polder Groot Mijdrecht is een diepe droogmakerij waar veel brakke kwel opwelt. In 2012 heeft Stichting Waterproef enkele sloten in dit gebied onderzocht op macrofauna. Daarbij zijn enkele brakwaterspecialisten aangetroffen, die in het beheersgebied van Waternet verder nauwelijks voorkomen. De hoofdverspreiding van deze soorten ligt in de brakwatergebieden van Noord-Holland boven het Noordzeekanaal en de Zeeuwse en Zuid-Hollandse delta.

Een aantal van deze soorten was al bekend uit Polder Groot Mijdrecht en zijn voor het eerst gedocumenteerd in een onderzoek in 2005-2006 (Tempelman, 2009). Het gaat om de dansmuggen Chironomus aprilinus en Glyptotendipes barbipes, de Brakwatervlokreeft (Gammarus duebeni) en de Brakwatersteurgarnaal (Palaemonetes varians). Overigens werd laatstgenoemde soort hier in 2012 niet gevonden, maar wel in de nabijgelegen Waver. Dit riviertje is brak doordat het kwelwater van Polder Groot-Mijdrecht hier wordt uitgeslagen.AS3000

Een nieuwe vondst voor het gebied betrof de Brakwatersigaar (Sigara stagnalis). In de Provincie Utrecht werd deze duikerwants nog niet eerder aangetroffen. De dichtstbijzijnde vindplaatsen van deze soort liggen net ten noorden van Amsterdam. Verder komt de Brakwatersigaar in Nederland lokaal voor op de Waddeneilanden, Wieringen, in de brakke polders achter de Hondbossche zeewering en de Zeeuwse en Zuid-Hollandse delta.AS3000

Colofon

Waterproef redactieraad

Waterproef redactieraad

E-mail ons uw tips of suggesties voor plaatsing in een volgende nieuwsbrief, of neem contact op via telefoonnummer 0299-391700.

  • Ron van Leuken
  • Pearl Wijsman
  • Emile Nat
  • Hans de Bie
  • Nel de Boer
  • Edwin Steur

Bermenonderzoek HHNK

Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) heeft Stichting Waterproef gevraagd om dit jaar bermenonderzoek uit te voeren.

bermen

Het betreft een monitoringsproject dat in principe ca. tien jaar zal duren. Op bermtrajecten met verschillend bodemtype (zand, klei en veen) wordt overgegaan van klepelbeheer naar natuurtechnisch beheer (maaien en afvoeren). Daarnaast worden op drie verschillende dijktrajecten schaapskudden ingezet. De doelstelling is het verkrijgen van een hogere biodiversiteit. In 2013 wordt de nulsituatie vastgelegd en na het derde meetjaar zal een eerste tussenrapportage worden opgesteld. De provincie Noord-Holland heeft een soortgelijk project opgesteld. Beide projecten zullen op elkaar worden afgestemd.

 

 

 

 

bermen


Medewerkers van Waterproef in beeld

arthur
Maak kennis met... Athur van Dulmen
Naam Arthur (Adrianus Theodorus Johannes) van Dulmen.
Geboren Hoorn.
Woonplaats Amsterdam.
Gezin Happy single.
Hobby Ik heb het geluk, dat mijn hobby ook mijn werk is geworden. Ik ga in mijn vrije tijd vaak de natuur in om foto’s te maken. Verder doe aan Yi Quan (een soort Tai Chi) en sinds kort ook veel aan fitness.
Nevenactiviteiten Ik zit in het bestuur van de vrienden van de Hortus Botanicus van Amsterdam (voor nog geen € 30,- kan ook jij lid worden).
In dienst Sinds april 2011
Functie Hydrobiologisch Veldmedewerker
Afdeling CBV-Biologie
Werkzaamheden Binnen de afdeling biologie hou ik mij vooral bezig met planten en vegetaties. Tijdens de zomermaanden ben ik, samen met een aantal collega’s, vooral bezig met het doen van zogenoemde “macrofyten”-opnamen. We lopen dan door het veld om bij door onze opdrachtgevers uitgekozen locaties de vegetatie te beschrijven. Zo brengen we de natuurwaarde van het beheersgebied van onze opdrachtgevers in kaart. Gedurende de wintermaanden analyseren en rapporteren we de resultaten. En samen met onze ICT-ers werken we aan de ontwikkeling van een goede digitale structuur voor een snelle en probleemloze dataopslag en rapportage.
Gestart als: Ik heb een lange geschiedenis met allerlei baantjes en ben zelfs ooit aan een promotie begonnen. Maar die heb ik niet afgemaakt.
Opleiding Universiteit van Amsterdam, Biologie.
Werkervaring Als bioloog heb ik gewerkt bij de stichting Floron, Staatsbosbeheer, Eco-adviesbureau van der Goes en Groot en de Grontmij.
Leuk aan Waterproef De prettige sfeer, de goede samenwerking met collega’s, leuk werk en de mogelijkheid om met een grote mate van zelfstandigheid projecten te kunnen doen.
Wens voor Waterproef Meer van hetzelfde, en dan ook nog een paar interessante nieuwe dingen erbij. Want ik vind het altijd prettig om weer iets nieuws te leren.