Wat doen jullie bij biologie?
De Waterschappen zijn verplicht om de ecologische toestand van het water te rapporteren naar Brussel en dat kan alleen maar als je goed gaat monitoren en dat doen wij voor HHNK en Waternet op verschillende kwaliteitselementen. Daar zit de vegetatie (macrofyten) bij, fytoplankton, fytobenthos (diatomeeën), zoöplankton, vissen en macrofauna. Vissen en zoöplankton moeten we voorlopig nog uitbesteden, maar de rest doen we zelf. We hebben daarvoor meetnetten. We bemonsteren afhankelijk van ondermeer groei. In januari hoef je geen waterplanten te bemonsteren. De diatomeeën bemonsteren we in april door rietstengeltjes te knippen. Daar is een van de biologen vervolgens het hele jaar mee zoet. Globaal hebben wij van april tot oktober buitenactiviteiten. De rest van het jaar zitten we binnen voor onderzoek en verslaglegging.

Zijn er ook nieuwe ontwikkelingen?
De laatste tijd worden wij overspoeld met aanvragen vanuit HHNK voor quickscans en natuurtoetsen met betrekking tot de Flora- en Faunawet. Dat heeft bijvoorbeeld te maken met wegwerkzaamheden, zoals het verbreden van een weg of de aanleg van een rotonde. Dan doe je ingrepen in het landschap. Als weg- en waterbeheerder heb je dan een zorgplicht. Je moet dan onderzoeken of er plant- en/of diersoorten op die plaatsen worden aangetroffen die een beschermde status hebben. En dan moeten daarvoor verzachtende of compenserende maatregelen voor worden genomen. Dat onderzoek doen wij dus ook.

Jullie produceren toch niet alleen cijfers?
Goed dat je dat vraagt. Vanuit de opdrachtgevers is nadrukkelijk de vraag / wens gekomen dat Waterproef met name voor de biologie, maar ook wat betreft de chemie, tevens een adviserende rol gaat spelen. En dat betekent wel een omslag. Want voor het merendeel gaat het nu, zeker in de chemie, toch nog om het produceren van getallen. Voor de biologie is de omslag minder groot, want wij zijn wel gewend om advies te geven. Het is bij ons echt niet van: ‘We hebben dit lijstje planten of beestjes aangetroffen; succes ermee’. Dat hebben we nooit gedaan en dat zou ook niet zo werken. Dat zou voor mij als autorisator van alle rapporten die de deur uitgaan ook niet bevredigend zijn. En zo werken wij hier dus niet. Wij willen verbanden kunnen leggen. We kijken naar de ondergrond en naar interacties, we praten met mensen die de omgeving kennen en zoeken naar andere factoren om de zaak te kunnen doorgronden en een goed advies te kunnen geven.

Het verbaast onze directeur wel eens, dat wij zo beschrijvend zijn in onze verslaglegging (en dat verbaast mij dan weer). Maar dat zit vaak verweven in de opdrachten die wij krijgen. Voor chemie kun je exacte getallen produceren, maar zo zit de natuur niet in elkaar. Daar gaat het om samenhang en daarom is ecologie ook zo’n moeilijk vak. Daar zijn zoveel factoren die op elkaar inwerken dat het vaak ontzettend moeilijk is om de trigger in een systeem te ontdekken

Wat verwacht je van de toekomst?
Normaal kijk je waar je als afdeling naar toe wilt groeien en daar stem je vervolgens bezetting en opleidingen op af. Maar, wij hebben ook te maken met de vraag die op ons afkomt. Er komen nieuwe dingen bij - en dat is booming business - zoals de quickscans natuurtoetsen Flora- en Faunawet, en we zijn ontdekt door projectleiders van HHNK. We hebben door een aantal projecten naam en vertrouwen opgebouwd en winnen daardoor terrein terug op externe adviesbureaus. Als straks ook Waternet erbij komt, in potentie een drievoud van HHNK, wordt dat razend interessant. Maar wij moeten oppassen dat die groeiende vraag ons in capaciteit niet gaat inhalen.

We zijn een afdeling die steeds meer moet weten. Niet alleen van vissen, vogels, algen en waterplanten, maar ook van wetgeving. Daarnaast is een heel goede gebiedskennis vereist. En wat te denken van het onderzoeken van ecologische interacties bij ingrepen in het landschap? Ook dat is best complex. Maar, hoewel wij een jonge afdeling zijn, die nog volop in ontwikkeling is, denken wij dat wij de groeiende en veranderende vraag aankunnen. En daarbij kunnen we bij Waterproef bouwen op een MT dat onze ambities steunt en faciliteert.

Dus als we over 5 jaar terugkijken?
Dan zit hier een tevreden mens, ga daar maar van uit. Het is hier een fijne omgeving om te werken en we worden enorm gestimuleerd. We krijgen vrijwel alles wat we nodig denken te hebben, van menskracht tot apparatuur, van opleidingsmogelijkheden tot naslagwerken, van interne tot externe ondersteuning.

Geslaagde jubileumdagen bij Waterproef

Vrijdag 8 en Zaterdag 9 oktober vierde Stichting Waterproef het eerste lustrum. Het was een uitgebreid programma, met veel mogelijkheden voor (oud-)collega’s, relaties en overige belangstellenden rond te kijken in de laboratoriumkeuken van Waterproef. Vrijdagmiddag was gereserveerd voor een feestelijke bijeenkomst voor genodigden en medewerkers.

Vrijdag 8 oktober

De ongeveer 125 aanwezigen werden welkom geheten door Maarten Gast, bestuursvoorzitter Stichting Waterproef, die kort inging op de geschiedenis van Waterproef en haar grondleggers. Aan het eind van zijn toespraak overhandigde Gast de eerste exemplaren van het jubileumboekje ‘Van het verleden naar de toekomst’ aan Roelof Kruize (directeur Waternet) en aan Hans van Os (hoogheemraad HHNK).

Na de inleiding van Maarten Gast volgden nog korte toespraken van Rob van der Meer (hoofd laboratorium Wetterskip Fryslân), Wim Admiraal (hoogleraar UvA) en Ron van Leuken (directeur Stichting Waterproef). Vervolgens was er voor de gasten gelegenheid om zich uitgebreid rond te laten leiden door het laboratorium en uitgebreid te netwerken, uiteraard onder het genot van een feestelijke versnapering.

Zaterdag 9 oktober

Zaterdagochtend waren de deuren van het laboratorium nog maar net open of de eerste gasten kwamen binnen. Er zouden er nog velen volgen. Toen tegen het eind van de middag de deuren weer werden gesloten, stond de teller op ruim 350 bezoekers. Het was daarbij verrassend om ook flink wat belangstelling vanuit het onderwijs te merken.

Al met al kijkt Waterproef terug op een geslaagde jubileumviering.

Het werken en determineren is daardoor veel rustiger, minder vermoeiend voor de ogen geworden. En dat is wel prettig, gezien de grote hoeveelheid monsters die we moeten onderzoeken.

In het begin waren er geen richtlijnen. Met de Werkgroep Hydrobiologie Holland hebben wij er toen zelf een ontwikkeld. Inmiddels hebben we de Kader Richtlijn Water en werken wij volgens die richtlijn. Het voordeel van het werken conform deze nieuwe richtlijn is, dat alle Laboratoria nu op dezelfde manier determineren en rapporteren, waardoor er een betrouwbaardere vergelijking mogelijk is van resultaten. En natuurlijk spelen de ringonderzoeken, waar wij uiteraard aan meewerken, daar ook een grote rol in.

We zitten nu met de afdeling in een opbouwfase. We hebben een leuk team, dat onlangs is uitgebreid. Marjolein Hoyer, mijn nieuwe collega, is met haar kennis en ervaring een grote aanwinst. In haar heb ik eindelijk een collega, waar ik mee kan overleggen over zaken die ik tegenkom. Er zijn nu eenmaal weinig mensen in Nederland, die dit vak uitoefenen en als er dan een ervaren collega tegenover je zit, is dat mooi meegenomen.

Een laatste, maar erg belangrijke verandering is te vinden in de nauwgezette manier van werken die een accreditatie met zich meebrengt. Aan de ene kant heb ik hierbij het gevoel dat het werk in een keurslijf gegoten wordt. Aan de andere kant zie ik zeer zeker de voordelen en ook de noodzaak van deze nieuwe manier van werken. En door de nog betere beschrijving van zowel het onderzoek als de wijze van verslaglegging worden de resultaten alleen maar beter. De accreditatie is nog niet helemaal rond, maar we werken er hard aan. Er moeten nog een paar puntjes op de bekende i worden gezet. We verwachten dat binnen enkele maanden afgerond te hebben. Dat wordt dan de laatste kroon op ons werk!

De afdeling biologie op varencursus

Als voorbereiding op stadswaterinventarisaties volgden de biologen van Waterproef een varencursus. Want ze waren het erover eens dat ze nog te weinig van varens afwisten. Het werd een cursus van één theoriedag en twee excursieavonden. Marjolein Hoyer, sinds 1 januari 2010 een nieuw gezicht bij de afdeling biologie, vertelt hoe ze met name de excursies heeft ervaren.

Fanatiek en gek

Ik had al vernomen dat mijn collega’s fanatiek konden zijn, maar na de varenexcursies kan ik dat vanuit eigen observatie beamen. Ze zijn gek. Gek op planten, maar vooral gek op zeldzame soorten.

Hollands next topmodel?

Met een bootje werden de Amsterdamse kademuren afgezocht. De excursieleider wist een plek waar een bijzondere soort zou moeten staan. Uren werd er gezocht, maar van opgeven was geen sprake. Uiteindelijk werd hij gevonden - een heel kleine varen op een heel grote muur - en toen brak de hel los. Ruim 400 kilo man stormde naar één kant van de boot, die daardoor gevaarlijk begon te hellen. Maar het ging gelukkig nog net goed. De camera’s kwamen te voorschijn en de shooting begon. De vergelijking met journalisten die beroemdheden in hun beeld krijgen, doemde bij mij op. Klik, klik, klik. Een half uur lang klikten de camera’s van de vijf mannen van de afdeling biologie. Voorbijgangers keken vol verbazing naar het wonderlijke schouwspel. “Tja, een zeldzame varen”, legde ik uit.

En allemaal vastgelegd

Tijdens de excursies werden meer bijzondere varens gevonden. En al manoeuvrerend - op hun buik, in de Amsterdamse hondenpoep, hangend aan de brugleuning - legden de biologen ook die vast! We hebben veel geleerd en we hebben heel veel gezien, ook bijzondere dingen en… het is allemaal vastgelegd!