Hoek Logo
WATERPOST, Jaargang 2, nummer 1, februari 2010

Vijf jaar Stichting Waterproef

Stichting Waterproef is ontstaan uit een fusie van de laboratoria van Waternet en Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier en werkt vrijwel uitsluitend voor de beide moederorganisaties. Het laboratorium is gevestigd in Edam. Dit jaar wordt het eerste lustrum gevierd. Directeur Ron van Leuken kijkt terug op 5 jaar Waterproef en maakt een kleine doorsteek naar de toekomst.

Ron van Leuken Ik ben in 2004 hier in Edam begonnen als kwartiermaker. De fusie was al gedetailleerd voorbereid, maar er bleek gelukkig voldoende ruimte voor mijn eigen ideeën. En dan begin je op 1 januari 2005 met twee totaal verschillende culturen in één nieuwe organisatie. De eerste opgave was om de organisatie een nieuwe identiteit te geven. De verandering van ambtelijk naar bedrijfsmatig denken en werken stond daarbij centraal. De uitdaging om voor de laagst mogelijke prijs voldoende kwaliteit en toegevoegde waarde te leveren en zodoende kosten te besparen voor de opdrachtgevers.

In januari 2005 hebben we onze tarieven vastgesteld en sindsdien zijn die tarieven niet verhoogd. Alleen al daardoor zijn we in 5 jaar tijd 20% goedkoper geworden voor wat betreft het analyseren. Daarnaast zijn door de reorganisatie wat arbeidsplaatsen verloren gegaan, is er synergiewinst door schaalvergroting, efficiencywinst en dan kom je al gauw op een totaal besparing van zo'n 30%, een aanzienlijke besparing dus. Onze uitdaging is nu om met innovatieve methoden te kijken of we nog efficiënter kunnen werken en gelijktijdig onze kwaliteit verder kunnen verbeteren.

De beide moederorganisaties hebben hun taken: Droge voeten en schoon water. En dat schone water dat is onze kant. Daaraan willen wij zoveel mogelijk toegevoegde waarde leveren. Niet om alles hier te moeten doen, of alles beter te willen weten, maar door ook eens nee te zeggen tegen bepaalde onderzoeksprojecten, zodat er kosten bespaard worden. Of door consequenties van een andere bedrijfsvoering op een rioolwaterzuiveringsinstallatie in beeld te brengen. Zo werken en denken vraagt een goede relatie met de klant. Een extra aandachtspunt dus, waar we meer in willen investeren.

Naast het verrichten van laboratoriumdiensten heeft Waterproef ook een onderzoekstaak. 10% van onze omzet mag worden besteed aan innovatief onderzoek. Geen research, maar praktisch onderzoek, dat wel een zekere vernieuwing in zich heeft. Na de opbouwfase komen we daar steeds meer aan toe. Wij werken daarbij ondermeer samen met universiteiten, Stowa en onze opdrachtgevers.

Een paar jaar geleden besloot het bestuur van Waterproef om ook het hydrobiologisch onderzoek bij Waterproef onder te brengen. Ik vond dat een heel goede zet. Want daardoor kunnen wij nu richting opdrachtgevers op een veel bredere manier informatie aandragen. Mede geïnitieerd door de Kaderrichtlijn Water is de afdeling biologie onstuimig gegroeid, en dat is eigenlijk nog een understatement.

Samenvattend:
Waterproef heeft zich, niet in de laatste plaats door de inspanningen van de medewerkers, in de eerste 5 jaar van haar bestaan ontwikkeld tot een geaccrediteerd kwaliteitslaboratorium met potentie. We beseffen ons echter heel goed dat we er nog niet zijn, maar we gaan heel ver komen. Daar heb ik het volste vertrouwen in!

Dit was een samenvatting van een uitgebreid interview met Ron van Leuken. Wilt u het hele interview lezen, ga dan naar www.waterproef.nl

Monstername Stichting Waterproef bevroren

Vanaf de kerstdagen heeft ook Stichting Waterproef te maken met vorst en sneeuwval. Dat heeft tot gevolg dat de buitendienst van Waterproef op dit moment alleen watermonsters van de afvalwaterzuiveringsinstallaties kan ophalen. Toch is het geen tijd om stil te zitten.

Vorst veroorzaakt vertraging

Door de aanhoudende vorst is het oppervlaktewater bijna overal dichtgevroren. Daardoor kunnen de monsternemers van Waterproef geen water- en waterbodemmonsters nemen. Om toch aan de cyclus van twaalf monsters per jaar te voldoen (om trendbreuk met de jaarlijkse meetdata te voorkomen) wordt hard gewerkt aan een nieuwe planning met een cyclus van 4 weken. Deze zal dan in moeten gaan in februari. We gaan er vooralsnog vanuit (hopen althans) dat we dan te maken hebben met dooi en dat het ijs van de open wateren is verdwenen. De monsternemers zullen het volledige werkpakket, wat normaliter in twaalf maanden uitgevoerd wordt, dan in een cyclus van 11 maanden moeten klaren. Meer monsters dus per route en minder tijd voor de afhandeling van de genomen monsters op het laboratorium en voor de voorbereiding van het werkpakket voor de volgende dag. Gelukkig neemt Waterproef binnenkort digitale veldboeken in gebruik. Daardoor verdwijnt de tijdrovende handmatige afhandeling van de dagelijkse papieren werklijsten met meetgegevens. Deze tijdwinst zal de komende periode, als de kou uit de lucht is, ook hard nodig zijn.

De monsternemers zitten niet stil

U vraagt zich ook af wat de monsternemers dan doen, nu er buiten niets te halen valt ? Wel, bij de afdeling horen uiteraard net als op andere afdelingen ook de ondersteunende taken.

  • Zo wordt er momenteel hard gewerkt aan voorschriften en procedures, zodat we de jaarlijkse controle van de Raad voor Accreditatie weer vol vertrouwen tegemoet kunnen zien. Want we willen up-to-date zijn met onze voorschriften, procedures en werkinstructies;
  • Het wagenpark wordt nagelopen. Beurten, inspecties en keuringen worden in sommige gevallen wat eerder uitgevoerd;
  • De boten krijgen een winterbeurt;
  • Alle meetinstrumenten worden gekalibreerd en nagelopen;
  • Magazijnen worden opgeschoond en overige werkmaterialen worden opgeknapt en nagekeken.

Kortom, de vorstperiode is een goed moment om aan (achterstallig en preventief) onderhoud te besteden.
Maar veel langer hoeft de winterpret voor de buitendienst van Waterproef niet te duren. De dames en heren monsternemers missen de buitenlucht en worden ongedurig.

 

In de volgende nieuwsbrief...

  • Interview met de klant
  • Nieuwe apparatuur
  • Zwemwateronderzoek
  • Ingebruikname digitale veldboeken bij monstername
  • De omkeermicroscoop nader toegelicht

Lustrumjaar

Op 1 januari 2010 was het precies 5 jaar geleden dat Stichting Waterproef begon. In dit lustrumjaar worden er open dagen georganiseerd voor de relaties van Waterproef en voor de inwoners van de regio's waar Waterproef actief is. Op vrijdag 8 oktober op uitnodiging voor onze relaties en op zaterdag 9 oktober voor overige belangstellenden. Reserveer dus maar vast in uw agenda!

Iets bijzonders gezien?

Ziet u langs of in het water bijzondere planten of dieren? Laat het ons weten! Stuur een of meer goede foto's, een beschrijving van de vondst en de vindplaats naar waterpost@waterproef.nl. Onze biologen zijn er blij mee. En wanneer het echt om iets speciaals gaat, laten zij het u per omgaande weten.

Communicatie

Sinds kort heeft Stichting Waterproef een strategisch communicatieplan. Daarmee komt er een einde aan de ad hoc invulling van onze communicatie. In 2010 gaat ons eerste jaarplan communicatie van start. Met de nieuwe aanpak van onze communicatie gaat weer een wens in vervulling. Dit keer niet alleen van Waterproef, maar ook van onze relaties.

Veldmeters en digitale veldboeken

Vanwege het winterse weer ligt/lag de monstername voor een groot deel stil. Daardoor is het niet mogelijk geweest om er mee aan het werk te gaan. Daarom verschijnt het artikel over veldmeters en digitale veldboeken, dat we eerder hebben aangekondigd, pas in de volgende nieuwsbrief. Want we willen de eerste ervaringen toch graag meenemen in het artikel.

Waterproef schaatst voor het goede doel

Zaterdag 6 februari heeft een team van Stichting Waterproef voor het derde jaar op rij deelgenomen aan: "Schaatsen voor kinderen" : Een schaatsavond met wedstrijdelement voor bedrijventeams op IJsbaan de Westfries in Hoorn, jaarlijks georganiseerd door de Rotary club Hoorn. Na aftrek van de kosten gaat de opbrengst naar een goed doel, dit jaar waren dat enkele projecten voor kinderen in slechte omstandigheden. Het resultaat was dit jaar boven verwachting: Waterproef wist de derde prijs in de wacht te slepen.

Schaats

Waterproef investeert

Waterproef heeft de laatste maanden met de aanschaf van nieuwe analyseapparatuur een flinke inhaalslag gemaakt. Dat was niet alleen nodig omdat apparatuur aan vervanging toe was, maar ook omdat Waterproef zich ten doel heeft gesteld een dienstverlener te zijn die bovenop de ontwikkelingen in de markt zit.

Dienstverlener

Nieuwe analyseapparatuur biedt deze mogelijkheid. Innovatieve nieuwe en verbeterde technieken maken het mogelijk in te spelen op de aanscherpende wetgeving en op de analysecapaciteit. Hierdoor wordt niet alleen op de wensen van de klant ingespeeld. Waterproef versterkt daarmee ook haar rol als innovatieve dienstverlener. De nieuwe ontwikkelingen zullen onder andere merkbaar zijn op het gebied van de metaalanalyses, de halogenen, de vluchtige koolwaterstofverbindingen, de bestrijdingsmiddelen en de bepaling van vervuilingswaarden. Deze grote investering in nieuwe en innovatieve apparatuur zal zeker niet de laatste zijn. Maar daarover later meer. De volgende apparatuur is aangeschaft:

  • 2x GCMS Triple Quad (Gaschromatografie-Massaspectrometers, speciaal voor de bepaling van OCB, PCB en PAK verbindingen);
  • 1x ICPMS (Inductief Gekoppeld Plasma Massaspectrometer voor de metaal analyses);
  • 1x VOX-EOX analizer (Voor de bepaling van vluchtige en extraheerbare organische halogeen verbindingen);
  • 2x GCMS (Gaschromatografie-Massaspectrometers, speciaal voor de bepaling van vluchtige koolwaterstofcomponenten);
  • 1x TOC (Voor de bepaling van vervuilingswaarden op basis van het totaal organisch koolstofgehalte);
  • 1x AutoAnalyzer ( Voor de bepaling van nutriënten zoals stikstofverbindingen en fosfaten);
  • 1x omkeermicroscoop (voor de determinaties en tellingen van fytoplankton).

De totale investering bedroeg bijna een miljoen euro!

Nieuw in het assortiment

GCMS Triple Quad

Nieuwe GCMS Ze zijn nog maar net binnen: Twee GCMS Triple Quad's! GCMS staat voor Gaschromatografie-Massaspectrometrie, een combinatie dus van twee technieken. Triple Quad is de aanduiding voor een bepaalde verfijning van de gebruikte techniek. Met deze nieuwe apparatuur kunnen in één stap twee belangrijke clusters van verbindingen worden bepaald. Een groot voordeel dus. Het gaat enerzijds om de cluster OCB-PCB's en anderzijds om de cluster PAK's, samen een substantieel onderdeel van het door Waterproef uitgevoerde onderzoek. Vandaar ook dat er gelijk twee gelijkwaardige apparaten zijn aangeschaft. Eén zou bij het huidige monsteraanbod genoeg zijn geweest, maar Waterproef kan het zich niet permitteren, dat door een storing in apparatuur er niet gemeten kan worden. De extra capaciteit wordt echter terdege benut. Want de Triple Quad kan ook uitstekend worden gebruikt bij het onderzoek naar bestrijdingsmiddelen.

Informatie over de gebruikte technieken is te vinden op internet

Met chromatografie kun je verschillende stoffen van elkaar scheiden. Dat gebeurt onder meer doordat dat grote, ingewikkelde structuren zich anders door een medium bewegen dan kleine, eenvoudige structuren. Op internet vindt u uitgebreid informatie over gaschromatografie. Meer weten? Klik op http://www.aljevragen.nl/sk/analyse/ANA045.html

Ook de massaspectrometrie is gebaseerd op het scheiden van componenten. Maar dan volgens een heel ander principe. Er wordt gebruik gemaakt van ionisering (electrisch laden) van de te onderzoeken componenten. Het proces is niet eenvoudig uit te leggen, maar ook hier biedt internet uitkomst. Klik op http://www.aljevragen.nl/sk/analyse/ANA160.html

Bij de gecombineerde GCMS techniek werkt de gaschromatograaf als een soort voorbehandeling. Op de educatieve site van Oregon State University wordt het hele proces, met de toepassingsmogelijkheden helder uiteengezet. Helaas alleen in het engels, maar wel zeer de moeite waard. Nieuwsgierig? Klik op http://www.unsolvedmysteries.oregonstate.edu/MS_03

Een proefje:

Meng een paar kleuren inkt of Ecoline en breng daarvan een druppeltje op een strook filtreerpapier; een paar centimeter van de onderkant en even laten drogen werkt het beste. Hang de strook op, zodanig dat de onderkant in een bakje water hangt. De inktdruppel mag het water niet raken! Het water kruipt omhoog en de inkt wordt meegenomen. Na verloop van tijd zie je op de strook de oorspronkelijke kleuren op verschillende hoogten terug. Een voorbeeld van (papier)chromatografie.

 

Colofon

Waterproef redactieraad

Waterproef redactieraad

E-mail ons uw tips of suggesties voor plaatsing in een volgende nieuwsbrief, of neem contact op op telefoonnummer 0299-391700.

  • Robert Sikkes
  • Pearl Wijsman
  • Wil Leurs
  • Rob Visee
  • Nel de Boer
  • Simone Teeken
  • Patricia Konijn
  • Robin Stam
  • Dennis van Leuverden

Bemonsteren met slecht weer geen pretje

Aan het woord zijn Anneke Louman en Rob Visee, beiden milieukundig veldmedewerker bij Stichting Waterproef. Hun werk bestaat uit het bemonsteren van oppervlaktewater, waterbodems, peilbuizen en rioolwaterzuiveringsinstallaties. En daar komt het nemen van grondmonsters nog bij. Daarnaast worden in het veld, ter plekke dus, enkele metingen verricht, zoals doorzicht, temperatuur, zuurstofgehalte, zuurgraad, geleidbaarheid en sinds kort ook een lichtmeting.

monstername

Bij 25 graden wil iedereen mee het water op

In de zomermaanden, bij 25 graden zegt menig collega: Zo'n baan zou ik ook wel willen hebben, maar dat hebben we de eerste weken van dit jaar echt niet gehoord. Trouwens 's-zomers met windkracht 5–6 staat er ook niemand te trappelen om mee het Alkmaardermeer of de Vinkeveense Plassen op te gaan. En het is echt niet leuk als, terwijl je al onderweg bent, het weer plotseling omslaat. We hebben wel meegemaakt dat de golven de boot in sloegen. Of dat we met motorpech aan lager wal lagen en een onstuimige Loosdrechtse plas ons danig op de proef stelde. Maar, als je dan toch alle monsters binnen hebt, dan geeft dat wel voldoening.

Geen onnodige risico's…

Maar, veiligheid staat toch voorop. We nemen dus echt geen onnodige risico's. In eerste instantie beslissen we zelf of we onder slechte omstandigheden uitvaren of uitrijden. Ook houdt onze coördinator altijd een oogje in het zeil. Soms zelfs letterlijk, want wanneer we op het water zijn, moeten we laten weten wanneer we uitvaren, hoe lang we onderweg denken te zijn èn we moeten ons melden als we weer aan land zijn. Bovendien zijn we op het water altijd minstens met z'n tweetjes; in de auto meestal alleen. Tenzij we problemen verwachten of met een waadbroek aan moeten bemonsteren. Waadbroek en veenbodems gaan namelijk niet zo goed samen. Je kunt snel wegzakken en als je waadbroek volloopt, krijg je het echt wel benauwd. Je loopt dan namelijk groot gevaar om om kopje onder te gaan.

…maar wel steeds opnieuw die uitdaging

Er is echter altijd een drive bij ons, een uitdaging: Je wilt je monsters binnenhalen. Dat hangt samen met de vrijheid die je in dit beroep hebt. Dat geeft veel voldoening en betekent ook een grote eigen verantwoordelijkheid. Afgelopen weken ook, al was het toen kleumen op het ijs. Je weet dat het met vorst maar zeer de vraag is of je kunt bemonsteren. Je monsterpunt kan dichtgevroren zijn, maar je gaat toch om te kijken of de Secchischijf door het ijs gaat. Dat is het criterium. We gaan geen gaten hakken, want daarmee verstoor je alles. Dan krijg je geen verantwoorde metingen en monsters. En dan heeft verder onderzoek ook geen zin.

En morgen weer op pad

De zes monsternemers van Waterproef trekken er iedere werkdag rond half 8 in de beheergebieden van Waternet en Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier opuit om water en waterbodems te bemonsteren. Circa zes uur later arriveren de eerste monsters op het laboratoriumen kunnen de analisten aan het werk. Bij de monsternemers wordt de administratie afgehandeld en alles weer voor de volgende dag in gereedheid gebracht. IJs en weder dienende.

Medewerkers van Waterproef in beeld

Frank Kenter
Maak kennis met... Frank Kenter
Naam Frank Kenter
Geboren 1973 in Alkmaar.
Woonplaats Ursem
Gezin Vriendin en 2 dochters van 7 en 7 jaar.
Hobby's Optrekken met de kinderen en sporten (tennis en karate).
Nevenactiviteiten Jeugdhandbalcoach bij SC Dynamo.
In dienst Sinds 1-1-2005. Meegekomen vanuit HHNK dus.
Functie Senior medewerker monstername.
Afdeling Ondersteuning.
Werkzaamheden Het inplannen van onderzoekaanvragen en het afstemmen daarvan met de buitendienst en het laboratorium. Case-manager van Waternet, afdeling Onderzoek en Advies.
Gestart als Monsternemer.
Opleiding MLO chemie en diverse cursussen; o.a. techniek afvalwater. zuivering (TAZ), asbestherkenning, meetmethodiek en praktisch leiding geven.
Eerdere werkervaring Drie jaar als monsternemer bij PWN. Daarna tien maanden als kwaliteitscontroleur bij Hegron in Purmerend en vanaf 1-5-2000 als monsternemer bij USHN / HHNK.
Leuk aan Waterproef De diversiteit van werkzaamheden en de vele contacten met klanten en medewerkers van Waterproef.
Wens voor Waterproef Dat de klanten in de toekomst nog meer voor advies bij Waterproef terecht kunnen.

Over Schietmotten en Kokerjuffers

Eind 2009 volgde macrofauna-analist Casper Zuyderduyn in Bad Bevendsen (Duitsland) een cursus over schietmotten. Voor zijn collega's schreef hij een enthousiast en interessant verslag, dat wij ook de lezers van Waterpost niet willen onthouden.

Wat zijn schietmotten?

schietmot Schietmotten lijken oppervlakkig gezien op sommige (micro)nachtvlinders die hun vleugels dakvormig boven het lichaam samenvouwen en zijn hier nauw aan verwant. De familienaam "Trichoptera" komt van het Griekse "trich" wat haar betekent en "ptera" wat verwijst naar de vleugels. In deze naam zit een belangrijk onderscheid met de nachtvlinders die bekend staan onder de naam Lepidoptera ("letterlijk: Schubvleugeligen"). Behalve de behaarde in plaats van geschubde vleugels zijn schietmotten van nachtvlinders te onderscheiden door een aantal andere kenmerken. Ze hebben bijtende kaakdelen die onder meer bestaan uit onderlip- en bovenliptasters in plaats van een roltong. De voelsprieten zijn meestal lang en naar voren gericht. Bij veel soorten schietmotten zijn naast de facetogen boven op de kop zogenaamde ocellen aanwezig. Dit zijn extra ogen die vooral dienen om lichtintensiteiten te bepalen.

kokerjuffer

Kokerjuffers en waterkwaliteit

Veel soorten kokerjuffers zijn indicatief voor een goede waterkwaliteit en zijn te vinden in wateren waar voldoende zuurstof aanwezig is. In zwaar verontreinigde wateren ontbreekt deze soortgroep geheel. Helaas zijn niet alle larven op naam te brengen, terwijl dit voor de volwassen dieren wel vaak mogelijk is. Over de levenswijze van de volwassen dieren is nog niet zoveel bekend. Tijdens de cursus heb ik geleerd om de volwassen dieren op naam te brengen en ik geloof dat dit een waardevolle aanvulling kan zijn op het bestaande macrofauna-onderzoek. Ik hoop zo meer te weten te komen over de ecologie en het verbreidingsvermogen van deze soorten.